Research article | Open Access
TAY Journal 2022, Vol. 6(2) 462-493
1968'den Günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Kimlik İnşası
pp. 462 - 493 | DOI: https://doi.org/10.29329/tayjournal.2022.510.13
Publish Date: December 30, 2022 | Single/Total View: 118/404 | Single/Total Download: 180/771
Abstract
Bu araştırmanın amacı 1968'den günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında inşa edilmek istenilen kimliği ve süreç içerisindeki ideolojilerden hareketle kimlik inşasında meydana gelen değişimi ortaya koymaktır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynaklarını 1968'den günümüze kadar olan Sosyal Bilgiler ve Vatandaşlık dersi öğretim programları oluşturmaktadır. Araştırma verileri içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, 1968'den günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarından elde edilen veriler ışığında oluşturulan sekiz farklı kimlik türünün programlarda yer aldığı tespit edilmiştir. Bu kimlikler arasında ağırlıklı olarak milli, toplumsal ve bireysel kimliklere yer verildiği görülmüştür. 1968'den günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında milli kimlik inşası tarih, coğrafya ve milli değerler aracılığıyla ideolojik temelde oluşturulmak istenildiği, toplumsal kimlik için birlikte yaşam vurgusu yapıldığı ve bireysel kimliğin ise 2005 ve sonrası dönemde artış göstererek bireyin hak ve sorumluluklarının bilincinde olması temelinde gerçekleştiği tespit edilmiştir. Ayrıca 2005 ve sonrası dönemde; Sosyal Bilgiler Öğretim programlarının küresel ve dijital kimlik oluşumunu desteklediği tespit edilmiştir.
Keywords: Kimlik, Kimlik İnşası, Sosyal Bilgiler, Vatandaşlık, Öğretim Programları
How to Cite this Article?
APA 7th edition
DOGU, B., & KUS, Z. (2022). 1968’den Günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Kimlik İnşası. TAY Journal, 6(2), 462-493. https://doi.org/10.29329/tayjournal.2022.510.13
Harvard
DOGU, B. and KUS, Z. (2022). 1968’den Günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Kimlik İnşası. TAY Journal, 6(2), pp. 462-493.
Chicago 16th edition
DOGU, Busra and Zafer KUS (2022). "1968’den Günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Kimlik İnşası". TAY Journal 6 (2):462-493. https://doi.org/10.29329/tayjournal.2022.510.13
References
- Akınoğlu, O. ve Sarı, A. (2009). İlköğretim Programlarında Çevre Eğitimi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (30). 5-29 [Google Scholar]
- Aksoy, B. (2003). Milli Kimliğin Kazanılmasında Coğrafyanın Önemi. Türk Yurdu Dergisi, 23(194).55-59. [Google Scholar]
- Altuntaş, İ. , Budak, L. ve Budak, Ç. (2013). Milli Değerlerin Ders Kitaplarındaki Yeri: Cumhuriyet Çocuklarına Tarih Dersleri Örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3). 9-16. [Google Scholar]
- Anderson, B. (2020). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (çev. İ. Savaşır). 1. Baskı(1993). İstanbul: Metis. [Google Scholar]
- Avcı, E. K. ve İbret, B. Ü. (2018). Toplumsal Kimliğin Oluşumunda Sosyal Bilgiler Dersinin Rolünün İncelenmesi: Sosyal Bilgiler Öğretim Programları (1968,1998, 2005). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29). 336-376. [Google Scholar]
- Aydın, S. (1999). Kimlik Sorunu, Ulusallık ve “Türk Kimliği”. Ankara: Öteki. [Google Scholar]
- Aytaç, N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan Günümüze Sosyal Bilgiler Programının Eğitim Programı Öğeleri Açısından Değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 10(2). 406-420. [Google Scholar]
- Balta, E. ve Demir, S. (2016). Tarih, Kimlik ve Dış Politika: Rusya Federasyonu Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı- Türk İmajı. Bilig, 76, 1-31. [Google Scholar]
- Caymaz, B. (2007). Türkiye’de Vatandaşlık Resmi İdeoloji ve Yansımaları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. [Google Scholar]
- Civan, M. (2007). Tek parti dönemi ilköğretim vatandaşlık bilgisi ders kitaplarında vatandaşlık modeli. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. [Google Scholar]
- Copeaux, E. (2016). Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine. (çev. A. Berktay). İstanbul: İletişim. [Google Scholar]
- Çakmak, Z. ve Bulut, B. (2019) Sosyal Bilgiler Perspektifinden Küresel Okuryazarlık Becerisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,(51). 160-180. [Google Scholar]
- Çiftçi, K. (2007). Tarih Kimlik ve Türkiye’nin Belleğinin Dış Politikası. Akademik İncelemeler, 2(1).97–131. [Google Scholar]
- Davey, L. (1991). Vaka Çalışması Değerlendirmelerinin Uygulanması. Pratik Değerlendirme, Araştırma ve Değerlendirme, 2(1). 9. [Google Scholar]
- Demirkaya Güler, B. (2015). Köy enstitüleri kapsamında eğitim ve ideolojinin sosyal değişimlerin etkilerinin incelenmesi: Köy Enstitüsü Dergisi. (Doktora Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. [Google Scholar]
- Duman, M. (2007). Modernden Postmoderne Geçişte Kimlik Tartışmaları ve Çok Kültürlülük. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 4(13). 3-24. [Google Scholar]
- Erten, S. (2004). Çevre Eğitimi ve Çevre Bilinci Nedir, Çevre Eğitimi Nasıl Olmalıdır? . Çevre ve İnsan Dergisi, 65(66). Ankara. [Google Scholar]
- Girgin, Ü. (2018). Gelenekten Postmoderne Kimlik İnşa Süreci ve Yeni Medya: Facebook Örneği. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5). 202-230. [Google Scholar]
- Glesne, C. (2012). Nitel Araştırmaya Giriş. (çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı . [Google Scholar]
- Görmez, E. (2018). Güncellenen Sosyal Bilgiler Programının Politik Okuryazarlık Becerisi Bakımından Yeterliliği. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(18). 109-114. [Google Scholar]
- Gutorov, V. (2015). Citizenship, national identity and political education: Some disputable questions. Studies of Transition States and Societies, 7(1), 77-92. [Google Scholar]
- Heywood, A. (2015). Siyasi İdeolojiler. Ankara: Liberte . [Google Scholar]
- İnal, K. (2004). Eğitim ve İktidar Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler. Ankara: Ütopya. [Google Scholar]
- İnal, K. (2008). Eğitim ve İdeoloji. İstanbul: Kalkedon. [Google Scholar]
- Joppke, C. (2007). Transformation of Citizenship: Status, Rights, Identity. Citizenship Studies, 11(1). 37-48. [Google Scholar]
- Karaduman, S. (2010). Modernizmden Postmodernizme Kimliğin Yapisal Dönüşümü. Yaşar Üniversitesi e-Dergisi, 5(17). 2886-2899. [Google Scholar]
- Karakoç, E. ve Yıldırım, H. (2021). Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne Milli Kimlik İnşasında Kültür Varlıklarının Etkisi. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 16 (31). 31-52. [Google Scholar]
- Karatekin, K. , Kuş, Z.ve Merey Z. (2014). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarının Çözümünde Sosyal Katılımları. İlköğretim Online, 13(2). 345‐361. [Google Scholar]
- Karpat, K. H. (2006). Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma. (çev. F. D. Özdemir). Ankara: İmge. [Google Scholar]
- Kavut, S. (2020). Kimliğin Dönüşümü: Dijital Kimlikler Selçuk. İletişim Dergisi, 13(2). 987-1008 [Google Scholar]
- Kayaalp, F. (2015). İdeoloji - vatandaşlık ilişkisi bağlamında 1923 - 1950 türkiye’sinde sosyal bilgiler kapsamındaki ders kitaplarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. [Google Scholar]
- Keskin, Y. (2002). Türkiye’de II. meşrutiyetten günümüze kadar uygulanmış olan sosyal bilgiler öğretim programlarının analizi ve karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [Google Scholar]
- Keskin, Y. ve Keskin, S. C. (2013). İlkokul (İlköğretim) Sosyal Bilgiler Programlarında Milli Bilinç ve Barış Değerinin Tarihsel Serüveni. TSA Dergisi, 17(3). 51-86. [Google Scholar]
- Kılıç S. ve Tok N. (2013). Çevrecilikte Yeni Bir Kimlik: Ekolojizm. Akademik İncelemeler Dergisi,8(2). 223-250. [Google Scholar]
- Kırıkçı, C. A. (2017). Sosyal bilgiler ve kapsamındaki ders kitaplarında doğu-batı bağlamında öteki: (1928-2017). (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. [Google Scholar]
- Kurnaz, Ş. (2013). Camilerin toplumsal kimlik ve değerlerin oluşmasındaki rolü. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir. [Google Scholar]
- Kurtdaş, E. M. ve Öteleş, Ü. (2021). Ulusal ve Küresel Kimlik Bağlamında Sosyal Bilgiler Eğitimi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (2). 1115-1168. [Google Scholar]
- Kuru, E. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Kavramına İlişkin Görüşleri. Elektronik Türkçe Çalışmaları, 14(3). 1629-1648. [Google Scholar]
- Marshall, T.H. & Bottomore, T. (2000). Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar. (çev. A. Kaya). Ankara: Gündoğan. [Google Scholar]
- Okur, M.(2013). Liselerde coğrafya eğitiminin milli kimlik bilincine etkisinin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Gazi Üniversitesi, Ankara. [Google Scholar]
- Ozan, H. ve Kuş Z. (2020). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Vatandaşlık Öğretim Programlarında Kimlik İnşası. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2). 237-257. [Google Scholar]
- Öcal, A. ve Yakar, H. (2015). 1968-2005 Sosyal Bilgiler Ders Programlarında Küresel Farkındalık Eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (USBES Özel Sayısı I). 307- 327. [Google Scholar]
- Öztürk, T. ve Öztürk, F. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Çevre Eğitimi Açısından Analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550. [Google Scholar]
- Özünal, S. ve Özer, A. (2016). Sosyal Bilgiler Deki Coğrafya Konularının Kimlik ve Vatandaşlık Bilinci Kazandırmasına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(23). 348-369. [Google Scholar]
- Pamuk, A. (2013). Bireysel ve Kolektif Kimliklerin İnşasında Tarih Algısının Rolü. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. [Google Scholar]
- Pamuk, A. (2017). Kimlik ve Tarih Kimliğin İnşasında Tarihin Kullanımı. İstanbul: Yeni İnsan. [Google Scholar]
- Sertkaya, B. (2010). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler dersi öğretiminde kültür aktarımı ve kültürel kimlik geliştirme. (Yüksek Lisan Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir. [Google Scholar]
- Smith, A. D. (2013). Milliyetçilik Kuram İdeoloji Tarihi. (çev. Ü. H. Yolsal). Ankara: Atıf. [Google Scholar]
- Şıvgın, H. (2009). Ulusal Tarih Eğitiminin Kimlik Gelişimindeki Önemi. Gazi Akademik Bakış, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi’nde düzenlenen “Kimlik, Küreselleşme ve Terör” sempozyumu’nda bildiri. (04). 35-53. [Google Scholar]
- Turan, M. (2009). 1950 ile 1960 yılları arası ortaokul tarih dersi kitaplarında yer alan milli kimlik kavramının içerik analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. [Google Scholar]
- Türkcan, B. ve Bozkurt, M. (2015). İlkokul Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi Bağlamında Kimli k, Kültür ve Yurttaşlık Algıları. International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(11). 1501-1526. [Google Scholar]
- Üstel, F. (2016). Makbul Vatandaş’ın Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim. [Google Scholar]
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin. [Google Scholar]
- Yıldırım, T. (2014). Meşrutiyetten günümüze tarih ders kitaplarında Türk kimliğinin inşası. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [Google Scholar]
- Yörü, S.(2007). Vatan sevgisi ve yurttaşlık bilinci oluşturmada lise coğrafya derslerinin yerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. [Google Scholar]
- Zürcher, E. J. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Atatürk Türkiye’sine Bir Ulusun İnşası Jön Türk Mirası. (çev. L. Yalçın). 1. Baskı (2015). İstanbul: Akılçelen. [Google Scholar]
